Çalışanların emekli olabilmeleri için belli gün sayısında prim ödemeleri, yaş ve yıl şartını da yerine getirmeleri gerekiyor. Bazı sigortalılar yeterli çalışma imkanı bulamadıklarından dolayı, gereken prim gününü dolduramıyor. Bu sigortalıların emekli olmaları için sistem askerlik, doğum borçlanması gibi imkanlar da sunuyor.
MEMURLARDA KESENEK
Tanınan tüm haklara rağmen yine de emeklilik şartlarını tamamlayamayan milyonlarca vatandaş bulunuyor. Bu vatandaşların çalışma imkanları da yoksa ödedikleri primler boşa gitmiyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bu primleri toplu olarak sigortalıya geri ödüyor. Memurlarda ise bu durum kesenek iadesi şeklinde oluyor.
İKİ TÜRLÜ HESAP
Emeklilik için iki türlü prim günü hesabı yapılıyor. Örneğin, ilk defa sigortalı çalışmaya 24 Mayıs 1985 ile 23 Kasım 1986 tarihleri arasında başlayan 4A’lı (SSK) bir erkek, normalde 5300 prim günüyle 49 yaşında emekli olabilir. Prim günü 5300’ün altında olduğu için 49 yaşında emekli olamayanlara sosyal güvenlik sistemi, ikinci bir şans daha tanıyor. Bu durumda aynı kişi, 3600 prim günüyle 60 yaşında emekli olabiliyor. Ancak normalden daha düşük emekli aylığı bağlanıyor. Bu koşullardaki erkek sigortalı, 60 yaşına geldiği halde prim günleri 3600’den de az ise talebi halinde primleri iade ediliyor.
NELER GERİ VERİLMİYOR
Sağlık için ödenen primler (GSS) ve yapılan doğum, askerlik gibi borçlanmalar iade edilmiyor. Eski SSK’lılar (4A) için 2008’den önce kendi adına ödenen hem işçi hem de işveren primi, 2008’den sonra ise sadece işçi primleri geri ödeniyor. Bağkur’lular (4B) için tarih ayrımı yapmadan ödedikleri tüm primler geri veriliyor. Bu primler sadece malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları için olanlardan oluşuyor.
ÖDEME YAŞ DOLUNCA
Çalışırken SGK’ya brüt ücretin yüzde 34.5’i oranında prim yatırılıyor. Bununla birlikte emeklilik için sigortalı adına yatırılan prim tutarı 4A’lılarda yüzde 14, 4B’lilerde ise yüzde 20 oranında. Çalışan adına emeklilik için ödenen primlerin güncel değeri bulunarak iade yapılıyor. Toplu ödeme ancak emeklilik yaşı doldurulduktan sonra gerçekleştiriliyor. Primleri iade almak için kişinin bağlı bulunduğu ilçedeki sosyal güvenlik merkezine veya il müdürlüğüne dilekçeyle başvurmak gerekiyor.
KİMLERE HAK?
Toplu parayı alabilmek için 2 şart gerekiyor. Bunlar;
1- Sigortalı olarak bir işyerinde çalışmıyor olmak ya da kendi işini (Bağkur) yürütüyor olmamak.
2- Emeklilik için gerekli olan üç şarttan ikisini yani yıl (erkekler için 25, kadınlar için 20 yıl) ve yaş şartını tamamlamış olmak.
Bu koşulları taşıyanlar eğer gerekli primleri tamamlamışlarsa zaten emekli oluyor. Ancak primleri eksik ise ve tamamlama imkanı da yoksa paralarını geri alabiliyor.
BİR KOLAYLIK DAHA VAR
Vefat eden sigortalıların kanuni mirasçıları da iade kapsamında parayı alabiliyor. Kanuni mirasçılarına ölüm aylığı yani dul ve yetim maaşı bağlanmamış olması gerekiyor. SGK’nın bunun dışında prim iadesi yaptığı bir koşul daha var. Yani aynı anda birden fazla işverenden ücret alanlar için asgari ücretin 7.5 katından fazla aylık kazanç üzerinden ödenen primler de iade edilebiliyor
İHYA İLE İKİNCİ ŞANS
Toplu para alanlarda emeklilik için her şey bitmiş olmuyor. Paranızı aldıktan sonra çalışmaya başlarsanız bu kez ‘ihya’ sistemi devreye giriyor. Parasını aldığınız prim günlerinizi yeniden ödeyerek mevcut primlerinize ekleyebiliyorsunuz. Bu ödemelerde SGK geçmişten bugüne kadar geçen zaman için bir faiz işletmiyor. Ancak yatırdığınız primler güncelleme katsayısına göre yeniden belirlenip miktardaki düşüşler gideriliyor.
