25-30 yıl çalışıp emekli aylığı almaya hak kazanan emeklilerin önemli bir bölümü çalışmaya devam ediyor. Aylık bağlama oranlarındaki düşüş nedeniyle azalan emekli aylıkları yüzünden emeklilik sonrası çalışma artmaya başladı. Diğer yandan, çocukların eğitim hayatlarının devam etmesi nedeniyle evin geçimi de emeklilerimize kalıyor. Hal böyle olunca, pek çok emekli emeklilik sonrası çalışmaya devam ediyor.
Peki, emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden kişiler işlerinden ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilirler mi ve çalışan emeklinin emekli aylığı artar mı?
Emekli olan nasıl çalışabilir?
Emekli olduktan sonra 4/a’lı olarak, yani eski adıyla SSK’lı olarak çalışmaya devam etmek isteyenler için belirleyici olan bu kişilerin ilk kez ne zaman sigortalı olduklarıdır. 1 Ekim 2008 tarihinden önce çalışmaya başlamış veya emekli olmuş kişiler, emekli olduktan sonra 4/a’lı, yani bir işverene bağlı olarak çalışmaya devam etmek isterlerse, iki seçenekleri söz konusudur. Ya emekli aylıklarını kestirirler ya da sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışırlar. Sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışan kişilerin ücretlerinden yüksek prim kesintisi olmakla birlikte, söz konusu kişiler emekli aylıklarını almaya devam ederler. Aylığını kestirip çalışan emekli için ise normal bir sigortalı gibi bütün sigorta kollarına prim ödenir.
Hangi süre üzerinden hesap edilir?
Yargıtay’ın görüşü, emeklilik nedeniyle işten ayrılan çalışanın tekrar aynı işyerinde çalışmaya başlaması halinde, emekli olunan tarihte kıdem tazminatı ödenmişse, kıdem hakkının sıfırlandığı yönünde. Yani, emekli olup kıdem tazminatı aldıktan sonra aynı işyerinde çalışan kişi için yeni bir çalışma dönemi başlıyor ve bir yıllık asgari sürenin baştan başlaması söz konusu oluyor. Çalışanın bu işyerinden tekrar ayrılırken ödenecek olan kıdem tazminatının da emekli olduktan sonraki dönem üzerinden hesaplanması gerekiyor.
Örneğin, çalışan 20 yıl aynı işyerinde çalışıp kıdem tazminatını alarak emekli olmuş ve emekli olduktan sonra yeniden aynı işyerinde çalışmaya devam ederek 3 yıl daha çalışmışsa, ikinci kez kıdem tazminatına hak ettiğinde yalnızca 3 yıllık süre üzerinden kıdem tazminatı alabilecektir.
Emeklinin aylığı ne zaman artar?
Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden kişilerin emekli aylıklarının artıp artmayacağı çalışma biçimlerine göre değişiyor. Emekli olduktan sonra SGDP ödeyerek çalışmaya devam eden kişiler, işlerinden ayrıldıklarında da aynı emekli aylığını almaya devam ederler. Bu dönemde yaşlılık sigortasına prim ödenmediği için emekli aylığı artmaz. Ancak emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden ve aylığını kestiren kişiler için durum farklıdır. Bu dönemde hem aylık almadıkları, hem de yaşlılık sigortasına prim ödedikleri için bu süre sonunda yeniden aylık hesaplanır ve kendilerine bağlanır. Çalışan emekli eğer ayılığını kestirip çalışmaya devam etmişse, çalışması sonlandığında daha yüksek bir aylık alabilir.
1 Ekim sonrasını kapsamaz
İlk kez 1 Ekim 2008 sonrasında sigortalı olmuş kişiler emekli olduktan sonra çalışmaya 4/a’lı, yani eski adıyla SSK’lı olarak çalışmaya devam etmek isterlerse, SGDP ödeyemezler. Bu kişiler, aylıklarını kestirip bütün sigorta kollarına prim ödeyerek çalışmak durumundadırlar. Dolayısıyla, ilk kez 1 Ekim 2008 sonrasında sigortalı olmuş kişiler emekli olduklarında SGDP ödeyerek çalışma imkânı elde edemeyecekler. Bu kişiler aylıklarını kestirip çalışmak zorunda kalacaklar.
Farklı durumlar için farklı uygulamalar
SSK’lı olan emekliler, emekli olmaları nedeniyle işverenlerinden kıdem tazminatlarını alabilirler. Bu sebeple, 30 yıl aynı işyerinde çalışan bir kişi emekli olurken 30 aylık brüt ücreti tutarındaki kıdem tazminatını alarak işyerinden ayrılabilir.
Bu durumdaki kişi, emekli olduktan sonra yeniden çalışmaya devam ederse kıdem tazminatını hangi hallerde alabileceği farklılık gösterir. Emekli olduktan sonra SGDP ödeyerek, yani aylığını kestirmeden çalışmaya devam eden bir kişi çalışmasını sonlandırmak istediğinde, emekli olmak nedeniyle kıdem tazminatı talep edemez. Ancak SGDP ödemek yerine aylığını kestirip çalışmaya devam ederse, istediği zaman çalışmasını sonlandırıp işverenden kıdem tazminatı talep edebilir. Dolayısıyla, emekli olup yeniden çalışmaya devam edecek olan kişiler bu tercihi yaparken kıdem tazminatı konusunu da dikkate almalılar.
SGDP ödeyerek çalışmaya devam eden kişiler, işverenin işten çıkarması halinde ve bazı durumlarda kıdem tazminatı alabilirler. Buna karşılık, emekli olmaları sebebiyle istifa edip kıdem tazminatı almaları söz konusu değildir. Bu kişilerin kıdem tazminatlarını alabilmeleri için İş Kanunu’nda belirtilen diğer nedenlerle işten çıkartılmaları veya ayrılmaları gerekiyor.
